معماری ایران، کاشان، خانه کارخانه چی

خانه کارخانه چی در محله چهل تن، گذر درب فین، گذر آقا خلیل، میدان ولی سلطان در شهر کاشان استان اصفهان قرار گرفته است.

این خانه از یک حیاط وسیع و دو مجموعه فضائی یک طبقه در دو جبهه شرق و شمال آن تشکیل شده. فضاهای خانه از کف حیاط یک متر بالاتر و به این ترتیب بر آن مشرف اند. حیاط فعلی بنا شکل مستطیل منظمی ندارد ولی به نظر می رسد از ابتدا به این شکل نبوده. در هر دو جبهه شرق و شمال، یک ردیف پله حیاط را به سرداب های موجود در زیر این جبهه ها مرتبط می سازد.


ادامه مطلب


معماری ایران، کاشان، خانه تهامی

خانه تهامی درخیابان علوی، کوچه شهید اشنوئی، کوچه حقیقی، کوچه صمدی شهر کاشان استان اصفهان واقع شده است.

 این خانه دو طبقه می باشد که؛ سطح طبقه اول پایین تر از سطح معبر عمومی مجاور خانه است و بدین ترتیب حیاط اصلی خانه به صورت گودال باغچه ای درآمده که در هرچهار طرف آن فضاهای گوناگونی ساخته شده اند. طبقه بالا نسبت به طبقه پایین، کمی عقب تر نشسته و به این ترتیب سطحی دور تا دور حیاط پدید آمده که ضمن آنکه نقشی ارتباطی را در طبقه بالا ایفا می کند، موجب وسعت یافتن و دلباز شدن فضای باز خانه نیز شده است.

مهم ترین مجموعه فضایی خانه در جبهه جنوب شرقی آن واقع است. در وسط این جبهه یک تالار پنج دری با دو فضای کوچک متصل به آن وجود دارد. این تالار از سویی به حیاط و از سوی دیگر به فضای سرپوشیده مرتفعی که در پشت آن قرار دارد باز می شود. بر سقف و دیوارهای تالار تزیینات ظریف و پرکار گچبری رنگی و آینه کاری دیده می شود و فضای پشت آن دارای تصاویر نقاشی روی گچ شامل گل و بوته و صورت اشخاص بوده که طی دو دهه اخیر به فروش رفته و از روی دیوار انتقال یافته است. در دو سوی این فضای سر پوشیده دو اتاق سه دری قرار دارند که پنجره های آنها به سوی این فضا گشوده می شوند. ارتفاع این جبهه بنا از سه جبهه دیگر بیشتر می باشد.

جبهه شمال غربی شامل سه اتاق ارسی و فضاهای کفش کن بین آنهاست. این اتاق ها سابقا دارای درهای ارسی با شیشه های رنگین بوده اند و در حال حاضر درهای چوبی جدیدی جای آنها را گرفته اند. قوس میانی نمای این جبهه از خط آسمان ثابت بنا بیرون زده است.

جبهه شمال شرقی دارای یک ایوان ستون دار در میانه و دو اتاق در دو طرف آن است که دسترسی به این دو اتاق از داخل ایوان صورت می گیرد. این ایوان دارای قوس های تزیینی ویژه ای می باشد و به حیاط جلوه خاصی بخشیده است. یک بادگیر بلند نیز در گوشه جنوبی این جبهه وجود دارد. در جبهه چهارم یعنی جبهه جنوب غربی، تنها تعدادی طاق نما برای حفظ تقارن نماهای داخلی حیاط ساخته شده اند. طاق نمای میانه این ضلع دارای تزیینات گچبری است. ورودی بنا در جبهه جنوب شرقی قرار دارد که شامل سردر و دو هشتی متصل به یکدیگر است. سقف هشتی اول ورودی، دارای تزیینات یزدی بندی است. (منابع و مراجع: الف-1)

معماری ایران، اصفهان، خانه رضا حسینی

خانه رضا حسینی در استان اصفهان، شهر کاشان، خیابان علوی، کوچه شهید اشنوئی، کوچه شهید خانزاد قرار گرفته است.

فضاهای بسته این خانه در هر چهار طرف حیاط آن گسترده شده اند. جبهه جنوبی از سایر جبهه ها مرتفع تر است و مهم ترین بخش خانه نیز به شمار می آید. در میانه این جبهه، یک تالار واقع شده است و در جلوی آن ایوانی ستون دار خودنمائی می کند که هم سطح حیاط می باشد. در دو سوی تالار دو اتاق سه دری و در دو طرف شاه نشین آن دو اتاق دیگر قرار دارند. پنجره های شاه نشین و اتاق های طرفین آن به سوی فضایی باز واقع در پشت این جبهه گشوده می شوند که به نظر می رسد قبلا باغ کوچکی بوده. چنین فضایی در خانه های کاشان کمتر دیده می شود.

در وسط جبهه شمالی بنا یک مهتابی قرار دارد که قبلا با دو فضای کفش کن طرفین خود، کاملا در ارتباط بوده و در حال حاضر ارتباط یکی از این فضاها مسدود شده. جبهه شرقی شامل چند فضای خدماتی و یک حیاط خلوت می باشد.

نکته قابل توجه در حجم بنا، مرتفع بودن فضاهای واقع در چهارگوشه حیاط نسبت به سایر فضاهاست. همچنین استفاده از قوس های نیم دایره ای بزرگ که از خصوصیات معماری قاجار است در کلیه نماها جلب توجه می کند. خانه دو ورودی دارد که یکی از طریق هشتی و دالان به حیاط اصلی و دیگری به حیاط پشت خانه راه می یابد و خانه از طریق ورودی اخیر با خانه دیگری (خانه بنی کاظمی) در ارتباط است. زیرزمین های خانه در جبهه های شمالی و جنوبی آن قرار دارند. (منابع و مراجع: الف-1)

معماری ایران، اصفهان، خانه سجادی

خانه سجادی دارای حیاط مرکزی نسبتا وسیعی است که در سه جبهه آن بناهای دو طبقه ای دیده می شوند، اما در جبهه چهارم (شمالی)، طبقه دوم عقب نشسته و طبقه اول از میانه باز شده که بدین ترتیب گستردگی موزونی برای حیاط ایجاد کرده و از این جهت، این جبهه اهمیت خاصی یافته است. بنا ترکیبی از سه مجموعه فضایی مهم است. مجموعه نخست واقع در جبهه جنوبی شامل حوضخانه، شاه نشین آن و چهار اتاق سه دری است. حوضخانه توسط جویی به حوض اصلی حیاط اتصال می یابد و چهار اتاق سه دری در طرفین آن در دو طبقه قرار دارند که به این فضا اشراف داشته و ترکیب خوشایندی را ایجاد می کند.

مجموعه فضائی دوم در شمال خانه واقع شده و ترکیبی از حیاطی کوچک متصل به حیاط اصلی و فضاهایی در پیرامون آن می باشد. در جانب شمالی این حیاط تالاری واقع شده و دو سه دری جنوب این مجموعه، هم به حیاط اصلی و هم به حیاط کوچک پنجره دارند. در قسمت شمالی حیاط فرعی و جلوی تالار، حوضی قرار گرفته که حضور آب را در همه جای خانه یادآور می شود.

مجموعه سوم در جبهه شرقی شامل یک تالار مرتفع در میانه و چهار اتاق سه دری در دو طبقه طرفین آن می باشد. ورودی خانه شامل سردر، هشتی و چندین اتاق می باشد. هشتی ورودی از یک سو با پلکانی پرشیب به سطح حیاط و از سوی دیگر به پشت بام طبقه اول خانه راه می یابد. زیرزمین های خانه، در قسمت های مختلف آن پراکنده اند و با پله هایی به سطح حیاط مرتبط می شوند، اما زیرزمین های اصلی در زیر دو تالار خانه قرار دارند. (منابع و مراجع: الف-1)

معماری ایران، یزد، خانه شفیع پور

جبهه های شمالی و جنوبی و غربی خانه، فضاهای بسته در یک لایه و رو به حیاط می باشد. فقط جبهه شرقی این بخش از دو لایه فضایی تشکیل شده است: یک لایه آن اتاقهای رو به حیاط است و لایه دیگر فضاهای خدماتی و محروم از منظره حیاط است. بخش دوم بنا، که خود خانه ای است کوچک، در شمال بخش اول قرار گرفته و پاره ای از آن در طبقه اول و پاره دیگر آن در طبقه فوقانی است.

آنچه در طرح بخش اصلی خانه جلب نظر می کند فقدان فضای نیم باز مهم در میانه جبهه های حیاط است؛ یعنی در مرکز هر چهار جبهه حیاط اتاقهایی بزرگ قرار دارد: در میانه جبهه های شمالی و جنوبی و شرقی، پنج دری هایی با نماهای مشابه و در میانه جبهه جنوبی، اتاق ارسی. می دانیم که اتاق ارسی، اگر بازشوهای ارسی اش بالا رود، حال و هوای فضایی نیم باز (شبیه به ایوان) را پیدا می کند؛ و در این خانه، وجود بادگیری در انتهای این اتاق مکمل این حال و هواست.

وجود ارسی بزرگ در نمای جنوبی و ارسی هایی در طبقه فوقانی سبب شده که این عنصر پرجاذبه از عناصر اصلی در طرح نماهای حیاط شود. با وجود ارسی، چوب به مصالح نماها افزوده شده و در نتیجه، هم در رنگ وب افت مصالح حیاط تنوع پدید آمده و هم فضای حیاط لطیف تر و صمیمی تر شده است. استقرار ارسی بر بالای راهروها دهانه های آنها را مهم تر از حد معمول جلوه می دهد؛ و به این ترتیب، قاب راهروها، که معمولا نمای اتاقها را از یکدیگر تفکیک می کنند و حامیانی برای قاب مرکزی هر نما به نظر می رسند، خود نقطه ای چشم گیر در نما شده اند. علاوه بر این زیباترین ترکیب ارسی ها در نمای جنوبی بوده است، آنجا که یک ارسی بزرگ در میانه و دو ارسی در دو جانب فوقانی نما ظاهر شده بوده است.

در اتاقهای این خانه، طاقچه هایی چهارگوش در پایین و قابهایی با قوس جناغی در بالا ردیف شده است و در نتیجه، دیوارهای آنها به دو بخش بالا و پایین تقسیم شده است. سقف قوس کلیلی دارد؛ و لذا از یک بخش مرکزی افقی و مسطح و یک بخش حاشیه در میان دیوارها و سقف پیوند برقرار کرده است، چنان که به نظر می رسد بخش فوقانی دیوارها، یعنی همان قابهای بالایی به سقف اتاق ملحق شده. این حالت سقف را سه بعدی جلوه می دهد.

و بالاخره درباره حیاط دوم یا حیاط کوچک شمالی باید گفت که سطح اصلی آن در طبقه دوم واقع است و گودال باغچه آن به همراه اتاق شرقی کاربرد خدماتی دارد. برای رسیدن به سطح فوقانی این حیاط، نیازی به ورود به گودال باغچه و سپس حرکت به سمت بالا نیست؛ زیرا در همان ابتدای راهرو ورودی خانه، پلکانی برای آن تعبیه کرده اند. اتاقهای اصلی ابن بخش از خانه در دو جبهه شرقی و غربی طبقه دوم قرار گرفته. (منابع و مراجع: الف-1)